|
| | | | |
| | | | |
|
|
|
|
|
|
Opis testu
|
Autorzy: prof. dr Uwe Scharschmidt, Andreas W.  Fischer.
Opracowanie wersji polskiej:
prof. dr hab. Tatiana Rongińska, prof. dr hab. Werner Gaida.
|
|
Dokument (.doc) zawierający krótki
opis testu.
(zip - około 98KB)
|
|
|
|
Krótka charakterystyka
|
Celem kwestionariusza AVEM jest określenie indywidualnych zasobów jednostki w kontekście radzenia sobie z wymaganiami sytuacji zawodowych.
Szczególną wagę przywiązuje się do wyjaśnienia sposobów zachowań oraz subiektywnej oceny relacji interpersonalnych w środowisku pracy. W aspekcie
praktycznym zastosowanie narzędzia pozwala określić wzorce zachowań sprzyjające zdrowiu psychicznemu jednostki i pozytywnemu nastawieniu do pracy. Teoretycznym
podłożem konstrukcji kwestionariusza są koncepcje Antonovsky'ego (1979), Beckera (1986) opisujące indywidualne zasoby jednostki w kontekście radzenia
sobie ze stresem, zwłaszcza koncepcja poczucia koherencji Antonovsky'ego (1987) oraz koncepcja stresu Lazarusa (Lazarus&Folkman 1987).
AVEM pozwala wyłonić wzorce zachowań i przeżyć stanowiące zagrożenie dla zdrowia jednostki. Rozpatrywane są one w zależności od relacji w środowisku
pracy i najbliższym otoczeniu jednostki. Praktyczne zastosowanie metody polega na wypracowaniu pro zdrowotnych działań prewencyjnych.
Obszarem zastosowań kwestionariusza jest szeroko pojęta psychologia pracy i psychologia zdrowia. Kwestionariusz wymaga szczerości
od osoby badanej.
Nie powinien być zatem stosowany jako narzędzie diagnostyczne lub weryfikacyjne w sytuacjach, gdy osoba badana wie, że jest oceniana i czuje się zobowiązana do
kreowania swojej osobowości lub odpowiadania zgodnie ze "społecznymi"
oczekiwaniami. Może natomiast zyskać
zastosowanie w przypadkach, gdy osoba badana jest zainteresowana w zdobyciu informacji na swój temat i w uzyskaniu pomocy, a także w diagnozowaniu problemów
grupowych związanych z danym środowiskiem pracy (brak motywacji, nadmierne obciążenie).
|
Konstrukcja kwestionariusza
|
Kwestionariusz składa się z 66 twierdzeń. Osoba badana ocenia w pięciostopniowej skali trafność każdego z twierdzeń w stosunku do własnych
odczuć, doświadczeń i przeżyć.
Obszar zachowań i przeżyć w sytuacjach zadaniowych opisuje 11 skal kwestionariusza (każdej ze skal odpowiada 6 zadań-twierdzeń) Z kolei konstrukcja skal kwestionariusza uwzględnia trzy podstawowe sfery osobowości związane z pracą:
- zaangażowanie zawodowe
- odporność psychiczną i strategie zwalczania sytuacji problemowych
- emocjonalny stosunek do pracy
|
Rzetelność
|
Rzetelność zbadana metodą alfa Cronbacha dla poszczególnych skal waha się pomiędzy 0.78 a 0.87. Wyznaczenie rzetelności metodą split half (wg Spearmana-Browna) dało wynik
pomiędzy 0.76 a 0.90.
Otrzymane dotąd współczynniki stabilności (w okresie 3 miesięcy) leżą dla wersji niemieckojęzycznej pomiędzy 0.69 a 0.82.
|
Trafność
|
Trafność metody określona została na trzech poziomach:
- Zostały określone korelacje między odpowiednimi skalami testu AVEM i innych testów
- Zróżnicowanie czterech wyodrębnionych wzorów zachowań i przeżyć względem natężenia motywacyjnego, odporności emocjonalnej i subiektywnego poczucia obciążenia w
zawodzie zostało zweryfikowane przy porównywaniu średnich skal kwestionariuszy wybranych do procedury określenia trafności testu AVEM.
- Trafność kwestionariusza była weryfikowana nie tylko poprzez subiektywną ocenę własnych zachowań, ale i przez uwzględnienie wyników badań medycznych.
|
Normalizacja
|
Kwestionariusz AVEM został znormalizowany na podstawie badań przeprowadzonych na próbie niemieckiej, austriackiej i polskiej. Normy austriackie i niemieckie mogą być
wykorzystywane w celach porównawczych lub doświadczalnych także i w Polsce. Badania normalizacyjne objęły N = 2160 Niemców i Austriaków oraz
N = 616 Polaków. Przede wszystkim zostały nimi objęte osoby wykonujące zawody, które wymagają obcowania z innymi ludźmi i cechują się dużą
odpowiedzialnością za ludzi. Są to: nauczyciele (wszystkich szczebli nauczania z wyjątkiem nauczycieli akademickich), średni personel medyczny (pielęgniarki
oddziałowe, naczelne, sanitariusze), urzędnicy na stanowiskach kierowniczych. Ponadto badani byli studenci psychologii i pedagogiki. Oprócz norm ogólnych
opracowano także normy szczegółowe uwzględniające podział według płci i wieku.
|
Sposób przeprowadzenia testu. Ocena wyników
|
Badanie trwa około 10 minut.
Osoba badana powinna w miarę możliwości udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania kwestionariusza.
Jeżeli do badania używany jest program komputerowy, program zapewnia
kompletność odpowiedzi.
Analiza wyników indywidualnych opiera się na porównaniu wartości surowych skal wyliczonych według dołączonego
do testu klucza z normami wybranej próby, wykreśleniu profilu i porównaniu go z czterema profilamireferencyjnymi odpowiadającymi określonemu typowi zachowań i przeżyć.
Analiza profili pozwala na określenie podobieństw i różnic z każdym z opisywanych typów
i powinna prowadzić do ustalenia przyczyn ewentualnych odchyleń od średniej w poszczególnych skalach,
a także do podjęcia określonych środków zaradczych.
Program oceny AVEM automatycznie oblicza wartości wszystkich przewidzianych w
teście skal i porównuje je z normami wybranej przez użytkownika próby.
Generuje tabelę z wynikami oraz wykreśla profil danej osoby wraz z
profilami referencyjnymi. Dodatkowo tworzy także tabelę, w której na podstawie
analizy różnicowej wartości skal podane jest prawdopodobieństwo przynależności
osoby badanej do określonego wzorca-typu zachowań i przeżyć. Proste
obliczenie tego prawdopodobieństwa w wersji papier-ołówek nie jest możliwe.
|
Skale kwestionariusza
|
Obszar zachowań i przeżyć w sytuacjach zadaniowych opisuje 11 skal
kwestionariusza, które można przyporządkować trzem podstawowym sferom osobowości związanym z pracą:
-
Subiektywne znaczenie pracy -
pozycja pracy w życiu
osobistym
(Przykład zadania: "Podstawową treścią mojego życia jestpraca.")
-
Ambicje zawodowe -
do awansu zawodowego
(Przykład zadania: "W moim zawodzie chciałabym osiągnąćlepsze wyniki niż większość moich znajomych.")
-
Gotowość do wydatków energetycznych - angażowania się
-gotowość
do poświęcenia swoich sił w wykonanie zadania zawodowego.
(Przykład zadania: "Pracuję do pełnego wyczerpania, jeślitego wymagają okoliczności.")
-
Dążenie do perfekcji -
akcent na sumienność i
jakość w wykonywaniu swoich obowiązków.
(Przykład zadania: "Moja praca zawsze musi być wykonana bezbłędniei bez zarzutu.")
-
Zdolność do dystansowania się -
umiejętność psychicznego odpoczynku od
pracy.
(Przykład zadania: "Zapominam o pracy po jej zakończeniu.")
|
Zaangażowanie zawodowe
Z punktu widzenia zdrowia psychicznego
„idealny” wzór zachowań w stosunku do wymagań zawodowych ujawnia się w
pozytywnym nastawieniu do pełnienia swych obowiązków, czyli w wysokim
subiektywnym znaczeniu pracy z jednej strony, z drugiej zaś w świadomej
regulacji wydatków energetycznych, warunkiem czego jest zdolność do zachowania
dystansu wobec problemowych sytuacji zawodowych.
|
-
Tendencja do rezygnacji w sytuacji porażki -
skłonność do pogodzenia się z niepowodzeniem i łatwego wycofania się.
(Przykład zadania: "Jeśli nie osiągam sukcesu, łatwo wycofuję się.")
-
Ofensywna strategia rozwiązywania problemów -
aktywna i optymistyczna postawa wobec występujących problemów i zadań.
(Przykład zadania: "Według mnie trudności są po to, aby je przezwyciężać.")
-
Wewnętrzny spokój i równowaga -
aktywna i optymistyczna postawa wobec występujących problemów i zadań.
(Przykład zadania: "Trudno wyprowadzić mnie z równowagi.")
|
Odporność psychiczna i strategie zwalczania sytuacji problemowych.
W stosunku do problematyki zdrowia psychicznego układ
tych cech wyraża zróżnicowany stopień zadowolenia z pełnienia swej roli
zawodowej, poczucia koherencji (w ujęciu Antonovsky’ego), odzwierciedla
indywidualne strategie radzenia sobie ze stresem, a także mocno rzutuje na
ogólne nastawienie do życia.
|
-
Poczucie sukcesu w zawodzie -
zadowolenie z osiągnięć
zawodowych.
(Przykład zadania: "Dotychczas w mojej pracy zawodowej osiągałam sukcesy.")
-
Zadowolenie z życia -
zadowolenie z całokształtu życia z uwzględnieniem życia
zawodowego.
(Przykład zadania: "Mogę być zadowolona z mojego dotychczasowego życia.")
-
Poczucie wsparcia społecznego -
ufność w poparcie ze strony bliskich
ludzi, poczucie dobrobytu społecznego.
(Przykład zadania: "Mój partner przejawia zrozumienie dla mojejpracy.")
|
Emocjonalny stosunek do pracy
Natężenie
tych cech w znacznym stopniu warunkuje indywidualny sposób konfrontacji z
wymogami pracy tworząc swoisty psychologiczny czynnik obronny (zwłaszcza w
sytuacjach krytycznych) sprzyjający zdrowiu psychicznemu jednostki.
|
|
Typy zachowań i przeżyć związanych z pracą
|
Analiza nasilenia oddzielnych wymiarów oraz ich konstelacja wykazała istnienie 4 stałych typów zachowań i przeżyć związanych z pracą.,
które mają bardzo istotne znaczenie zarówno w aspekcie zdrowotnym jak i
motywacyjnym. Są to:
- typ G - typ zdrowy (od niem.
gesund
- zdrowy),
- typ S - typ oszczędnościowy (od niem.
sparsam
- oszczędny),
- typ A - typ ryzyka nadmiernie obciążony,
- typ B - typ "wypalony" (od ang.
burnout
- wypalony),
Jak się okazało, typy te są bardzo stabilne. W badaniach około 8000 osób o różnych
zawodach, wykształceniu, statusie majątkowym oraz stanie cywilnym były
powtarzalne prawie w 100%.
|
Typ G - zdrowy
|
Zaangażowany, zdolny do
dystansowania się, zrównoważony, skłonny do ofensywnych strategii rozwiązywania
problemów. Charakteryzuje go wysokie, lecz nie ekstremalne natężenie takich
czynników jak ambicje zawodowe, subiektywne znaczenie pracy oraz zdolność do
wydatków energetycznych. Jako cecha sprzyjająca zdrowiu psychicznemu występuje
tu zdolność do zachowania dystansu w stosunku do problemów związanych z pracą.
Sytuacja porażki nie jest odbierana jako przeszkoda na drodze do celów, czyli
czynnik frustracyjny, lecz jako problem, który może być rozwiązany przy
zastosowaniu strategii ofensywnej. Stąd również odpowiednio wysoki poziom równowagi
wewnętrznej. Reasumując, typ G stanowi przykład pozytywnego nastawienia do
pracy wzmocniony przez mobilizacyjne oddziaływanie emocji.
|
Typ S - oszczędnościowy
|
O przeciętnych ambicjach zawodowych, obniżonym poziomie motywacji,
wyraźnej skłonności do dystansu wobec problemów związanych z pracą, zadowolony
z wyników swej pracy, pozytywnie nastawiony do życia. Charakteryzuje go niskie
subiektywne znaczenie pracy, niskie ambicje zawodowe oraz brak perfekcjonizmu.
Źródłem generalnego zadowolenie z życia mogą być sytuacje nie związane z pracą.
Ewentualna interwencja w przypadku tego typu polega na ustaleniu przyczyn i
aktywizacji w celu podniesienia motywacji do pracy.
|
Typ ryzyka A - nadmiernie obciążony
|
Przypisujący pracy bardzo wysokie znaczenie subiektywne, o wyraźnej tendencji do znacznych wydatków energetycznych przy
jednocześnie niskiej odporności psychicznej. Wysokie natężenie emocji ujemnych
będących wynikiem niezadowolenia z życia i braku poczucia wsparcia społecznego
są odzwierciedleniem tzw. „kryzysu gratyfikacji” (Siegrist, 1991), którego
negatywnymi skutkami mogą być zaburzenia psychosomatyczne, np. podwyższone
ryzyko chorób wieńcowych. Generalnie ten typ stanowi klasyczny przykład Typu A
wg Friedmana&Rosenmana (1974). W ostatnich latach pojawiło się jednak
szereg badań wskazujących na to, że styl pracy znany jako „workaholic”
niekoniecznie prowadzi do zaburzeń chorobowych. Przyczyny
patologicznych zjawisk można szukać w połączeniu opisanego stylu z uczuciami
negatywnymi. Konstelacja wzmożonego zaangażowania z przykrymi doświadczeniamiemocjonalnymi stanowi istotę typu ryzyka A.
W przypadku osób wykazujących skłonność do tego typu ryzyka pomocne będą
rozmaite środki, poczynając od poprawy „samodzielnego kierowania swoimi
sprawami”, a skończywszy na przyswojeniu wspomagających technik relaksujących
pod kontrolą specjalisty.
|
Typ ryzyka B - wypalony
|
Cechuje go bardzo niskie subiektywne
znaczenie pracy, zmniejszona odporność na stres przy jednocześnie ograniczonej
zdolności do dystansowania się, tendencji do rezygnacji w sytuacjach trudnych
oraz ekstremalnie niskich wartościach równowagi wewnętrznej. W obrębie
pierwszej cechy występuje podobieństwo między typem B i typem S, jednakże typ B
różni się od typu S brakiem zdolności do dystansowania się. Powoduje to
dodatkowe obciążenia problemami zawodowymi, brak umiejętności korzystania z
czasu wolnego, stały niepokój wewnętrzny. Redukcja motywacji, przewaga emocji
negatywnych, ekstremalnie obniżona odporność psychiczna charakteryzuje syndrom
wypalenia zawodowego w kategoriach Freudenberga i Maslach (Freudenberg, 1975;Maslach, 1982).
Zasadniczo jest możliwe, aby osoba badana samodzielnie poradziła sobie
ze swoimi problemami. Istotna jest bowiem sama ich świadomość i chęć zmiany.
Niekiedy jednak wskazana będzie sugestia czasowego skorzystania z
profesjonalnego wsparcia ze strony psychologa i/ lub lekarzy. Szczególnie dla
osób, co do których stwierdza się bardzo wyraźne przejawy ukierunkowanego na
pracę wzorca zachowania i doświadczeń typu ryzyka B wraz ze zmniejszoną odpornością na przeciwności i
stresy. Powinno
to mieć miejsce przede wszystkim wtedy, gdy przejawiające się doświadczenie
obciążenia występuje w połączeniu z istotnymi ograniczeniami zdrowia
psychicznego i / lub fizycznego.
|
|
|
|
| | | | |
| | | | |
|